MERT İNAN İstanbul – Kırıkkale Üniversitesi Tarih Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Müjdeci tarafından ortaya çıkartılan evraklarda; İngilizler’in, Türk istihbaratçılar için “Kemalist Ajanlar” tarifi yapması dikkat çekiyor. Arşiv evraklarında Suriye, Filistin, Mısır, Lübnan’ı işgal eden Fransız ve İngiliz’e karşı İstikbal isminde Kemalist bir bilinmeyen cemiyetin varlığının tespit edildiği de yer alıyor.
İngilizler’in 9 Ağustos 1921’e kadar devam eden istihbarat faaliyetleri ile İstikbal teşkilatı mensubu 13 kişiyi tespit ettikleri, teşkilatın merkez komitesinin Halep’te olduğu ve Mardin’de bulunan Nihad Paşa ile daima temas halinde bulunulduğu da arşiv evraklarından yansıyor. Kemalist bâtın teşkilatın üyeleri olarak Halep doğumlu olan İbrahim Hananu Bey’den bahsedilen kısımlarda ise, “İstanbul’da hukuk eğitimi almış ve İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılmıştır. Arap milliyetçisi olan Hananu, Arap bağımsızlık isyanında Faysal Ordusu’nda vazife almış, 1. Dünya Savaşı bittiğinde işgallere direnerek bu sefer de Fransızlara karşı harekete geçmiştir. Türk İstiklal Harbi devam ederken Ankara Hükümeti, Hananu’ya dayanak vermiştir. Hatta mühimmat göndermenin yanında askeri birliklerle de İbrahim Hananu’ya takviye olunmuştur. Bu çaba sırasında yakalanan Hananu, mahkemede askeri operasyonların direkt Ankara Hükümeti’nin buyruğunda yapıldığını tabir etmiştir” deniliyor.
Sıkı takip
Kemalist casusları sıkı bir formda takip eden İngiliz misyon temsilcilikleri, Yahya Hayati Bey ismine dikkat çekerken, İstikbal Teşkilatı üyelerine vize verilmemesi konusunda dikkatli olunması gerektiği istikametindeki ikazlar da bulunuyor. İngiliz raporlarında Halep’in işgali sırasında Türk Emniyet Müdürü olan Ömer Hikmet Bey’e de pasaportunun bekletilerek vize verilmemesi tarafında görüş bildirildiği vurgulanıyor. Beyrut’tan bildirilen “Kemalist casuslar ve sempatizanları” başlıklı raporda ise Hotel du Parc’ta kalan Selahaddin Yıldırım Bey’le ilgili tutulan notta; “Kısa uzunluklu, 40-45 yaşlarında ve ince siyah bıyıklı” olduğuna dikkat çekilerek, bu kişinin polis nezaretinde olduğu vurgulanıyor. İskenderiye’de gümrük memuru olan Kadri Bey’in konutunun Kemalistler’in buluşma yeri olarak kullanıldığı yeniden İngiliz arşiv evraklarından gün yüzüne çıkarken, o devirde İskenderiye’ye ulaşan tüm Türkler’e rapor veren Miralay Hamdi Bey’in de burada kaldığı; Hamdi Bey’in, sakallı, kısa uzunluklu, epey
şişman ve 55 yaşlarında olduğu da kayıtlarda yer alıyor.
Enver Paşa’nın yaveri
İngilizlerin raporlarında enteresan bir bilgi de Sayda’da (Sidon) Enver Paşa’nın yaveri “Gazali Cemal Bey”in Filistin’deki Kemalist örgütlenme içinde yer aldığına ait kısımlar oluşturuyor. Bir öbür raporda ise Cemal Bey’in burayı terk edip Mısır’a gitmek istediği, kendisine kılık değiştirmiş dört Türk subayının da eşlik ettiği aktarılıyor. Eski bir Türk görevliden misal bir istihbarat bilgisini elde eden İngiliz misyonu, kapalı ibareli raporunda muhbir için, “İngiliz hayranı olduğu için mi yoksa Kahire’deki birtakım Türklerle sorun yaşadığı için mi bu bilgileri ilettiğini tam olarak belirleyememiştir. Kısa mühlet evvel İstanbul’dan gelen mültecilerin ortasında gelen muhbir, Ezher’de okuyan üç öğrencinin Falih Rıfkı’dan mektup aldıklarını ve Tanin, Tevhid-i Efkar ve Akşam gazetelerindeki birtakım yazıları çeviri edip Ahram, Wadi el-Nil ve öteki kimi milliyetçi gazetelere gönderdiklerini belirtmiştir. Bu üç öğrencinin ikisinin ismi Hafız Efendi ve Hafız Cemal Efendi’dir.
Refet Paşa’dan buyruk alan Falih Rıfkı, Akşam gazetesinin sahibidir ve Refet Paşa da Mısır’da propagandasını bu halde yürütmektedir” görüşleri sıralanıyor.
Söz konusu üç Türk’ün menfur olaylara karıştıkları İngiliz evraklarında yer alırken, bu bireylerin Refet ve Falih Rıfkı aracılığıyla Mustafa Kemal Paşa’nın casusu oldukları, yaklaşık üç yıldır Mısır’da bulunan üç şahıstan ismi bilinmeyen oburunun de
sarık takan bir öğretmen olduğu ifade ediliyor.
Filistin’de Türk propagandası
İngiliz dokümanlarında, Anadolu’daki zaferin akabinde bölgede Kemalist tesir ve sempatinin Filistin’de arttığı, çoğunluğu eski Türk yetkililerden oluşan ve Filistin’de Türk hakimiyetinin yine tesis edilmesi için saklı ümit besleyen ve çalışan kümeler olduğuna değinilerek, şöyle denildi: “Kudüs ve civarında Pir Mehmet Ali El Hüseyni’nin etrafında toplanan bir kümeyle Nablus ve civarında toplanan Pir Rifat’ın etrafında toplanan kümenin İngiltere’ye karşı propaganda faaliyetleri için teşkilatlandıkları, Kemalist yeni Türkiye ile yeni bir muahede için çalışma yürüttükleri tespit edilmiştir. Kudüs’te Nakib-ül Eşraf olan ve Ramle’de yaşayan Pir Mehmet Ali El Hüseyni görünüşte siyasetle ilgilenmemesine karşın gerçekte belirli başlı Kemalistlerdir. Kardeşi Salih El Hüseyni, İngiliz aleyhtarı ve epey Kemalist olan El Aksa gazetesinin sahibidir. Bu gazete gerçekte Pir Mehmet El Hüseyni’nin kaleme aldığı imzasız olarak yayınlanan İngiliz aykırısı yazıları neşretmiştir. Bu kümeye mensup bir öbür kişi de Trablusgarplı hukuk öğrencisi Mehmet Nedim El Mellah’tır. O da El Aksa gazetesinde yazılar yazmıştır. Mehmet Nedim’in dostu olan ve İstanbul’daki Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Arap şubesince Suriye ve Filistin’e gönderilen Pir Fatullah da Suriye’ye ulaştıktan sonra Humus’a yargıç olarak atanmıştır. Lad’lı Mehmet Naci, Yafa’lı Pir Selim Ali, Akre’li Salih Mehmet, Lad’li Salahattin Salihi ve Musa Şefik Halidi de yeniden Pir Mehmet Ali El Hüseyni kümesine mensup şahıslar ortasında sayılmıştır.”