Servet YILDIRIM – Adnan Bey’in tespitleri aslında bilhassa birtakım dallarda bir müddettir artarak devam eden kanamaya da işaret ediyor. Bu cins yakınmaları bugünlerde hazır giysi ve öbür kimi kesimlerdeki birçok firmadan sık sık duyuyoruz. Bilhassa ihracata çalışan firmaların fiyat tutturmakta zorlandıklarını görüyoruz. İhracatçı döviz kurundan yakınıyor, müşteri kaybettiği için ağlıyor. Bilhassa giysi sanayiinde yatırımlar durdu; istihdam kayıpları yaşanıyor. Müşteriler kaybediliyor. Birtakım endüstriciler yatırım için Mısır’a gidiyorlar, gitmeyenler gitmeyi, değerlendiriyorlar. Kesimde birinci kere dışarıdaki yatırımlar Türkiye’deki yatırımları aşmış.
Hikâyenin öteki yanı
Kısacası iktisatta kur kaynaklı bir tansiyon yaşanıyor. Kurun düzeyinden ötürü önemli bir rahatsızlık var. Fakat kur öyküsünün bir de öteki tarafı var.
Türkiye hala dünyada enflasyonun en yüksek olduğu birkaç ülkeden biri ve enflasyonun bu düzeye gelmesinde Türk lirasının 2021 – 2023 periyodundaki süratli kıymet kaybının değerli tesiri bulunuyor. TL’nin geçmiş yıllardaki sert bedel kaybının fiyatlara olan geçişini yani enflasyonist tesirini sayılarda çok net görebiliyoruz.
Bir tarafta ihracatçı ve endüstrici TL’nin son devirde gerçek olarak pahalanmasının baskısını artan bir halde hissediyor. Öbür tarafta Merkez Bankası TL’nin geçmiş yıllardaki sert kıymet kaybının fiyatlara olan geçişini yani enflasyonist tesirini hâlâ ağır bir halde hissediyor. Sıkıntı bir durum yaşanıyor. TL bedel kaybetmezse ihracatçı zorlanacak, TL süratli bedel kaybederse Merkez Bankası aslında uzak kaldığı enflasyon amacından daha da uzaklaşacak.
Enflasyon geçişkenliği
Burada yanlış olan kur değil, enflasyondur. Türkiye iktisadı düşük kurun değil yüksek enflasyonun sancılarını yaşıyor. Kurlarda yapılacak yüksek boyutta bir ayarlama ile sorunu çözmemiz kolay değil. Kaldı ki kurdaki hareket her kesimin reaksiyonu farklı oluyor. İhracatçıyı ve ihracata dönük üretim yapanları rahatlatırız fakat birebir vakitte enflasyonu patlatabiliriz. Zira Türkiye’de kur – enflasyon geçişkenliği epey yüksek bir düzeyde. Kaldı ki; ihracat tarafında kurla gelen rahatlama kısa vadeli ve yan tesiri bol oluyor.
Burada öbür birtakım tahlillerin devreye girmesi gerekiyor. İhracatçılar bu kapsamda kimi tekliflerde de bulunuyorlar. Mesela firmaların TCMB’ye ihracat kaynaklı döviz satışlarında verilen yüzde 2’lik döviz dönüşüm takviyesinin yükseltilmesini istiyorlar. Tıpkı halde reeskont kredilerine erişim artırılırken, maliyet aşağı çekilebilir. İstihdam maliyetini aşağı alımlı dayanaklar, yurtdışı pazarlama takviyeleri devreye girebilir. Kur-enflasyon makasının biraz daha daralması da rahatlatıcı olabilir. Ancak enflasyon makul düzeylere inmeden sürdürülebilir rahatlama gelmeyecektir. Ve bu kademede ezayı hafifletmek için ise sektörel bazlı bir yaklaşım devreye konulabilir. Süreksiz ve kesime özel kimi tedbirler ile bilhassa finansmana erişim ve pazara ulaşım noktasında rahatlama sağlanabilir.