Beşli Çete: Cengiz, Limak, Kalyon, Kolin ve Makyol…
Ve başkaları: Rönesans, MNG Holding, Taş Yapı, IC İçtaş, Yapı Merkezi, Özgün Yapı, YSE Yapı, Gülermak, Özaltın İnşaat, Yapı ve Yapı, İzbeton, Doğuş, Nurol, Astur, Şenbay, EZE, ASL…
2000’li yıllardan başlayarak Türkiye’nin en büyük kamu inşaat ihalelerini aldılar.
Yüz milyarlarca dolarlık çok büyük ihaleler bunlar, saymaya gerek yok.
CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, geçen yıl Ağustos ayında Beşli Çete’ye son 18 yılda toplam 203.7 milyar ihale verildiğini söyledi.
AÇIK İHALE METODU ESKİDENDİ
Ve de işlerin çok büyük kısmı pazarlık usulüyle veriliyor.
Açık ihale prosedürü yok. İktidar kime isterse ona veriyor, bazen iptal ediyor, bir öbür yandaşına veriyor.
Yap-işlet-devret modeliyle, Hazine garantili milyarlarca dolarlık işler yapıyorlar.
Garanti edilen araç köprüden, otoyoldan geçmezse farkını Hazine ödüyor.
Hepsi bu beşli çeteye gidiyor.
37.5 MİLYAR DOLAR KAMUDA KALACAKTI
Bu model ile yapılan 8 projede (4 otoyol, bir tünel ve 3 köprü) müteahhitlere 59.7 milyar dolar geçiş garantisi verildi.
Oysa bunları devlet kendisi yapsaydı, 22.2 milyar dolara mal olurdu. 37.5 milyar dolar ziyan, yandaşa aktarılan servet kelam konusu…
Kılıçdaroğlu, “Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün yapı maliyeti 3,3 milyar dolar. Verilen garanti 9 milyar dolar. Yüzde 100’ün üstünde para kazanıyorsun. Kimin parası? Yoksulun fukaranın parası. Gaziosmanpaşa Köprüsü imal maliyeti 1 milyar 200 milyon lira, verilen garanti 15 milyar dolar” diyor.
Dünyada devletten en çok ihale alan şirketler de bunlar…
Dünya Bankası’nın bir raporuna nazaran, 1990-2020 yılları ortasında Limak, Cengiz, Kolin, Kalyon ve MNG, dünyada kamudan en çok ihale alan birinci 10 şirket ortasında yer alıyor. Limak, 30 yıl içinde dünyada en çok altyapı yatırımı ihalesi alan 2’nci şirket olurken, Cengiz 4, Kolin 5, Kalyon 6 ve MNG 7’nci sırada bulunuyor.
Üstüne üstlük bir de vergi indirimi yapılıyor. Aralık 2020’de dönemin bakanı, son 10 yılda Cengiz İnşaat için 30, Kolin İnşaat için 36, Makyol İnşaat için 24, Kalyon İnşaat için 19 ve Limak İnşaat için de 19 kere vergi indirimi yapıldığını açıkladı. Cengiz Holding’in 2005-2009 yıllarına ilişkin 300 milyon dolarlık vergi borcu silinmişti. 2016’da da yaklaşık 425 milyon TL’lik vergi borcunun ‘sıfırlandığı’ öğrenilmişti.
Tabii ki yalnızca bu tip usulsüzlükler değil, kelam konusu olan… Sedat Peker’in ifşaat ve savlarını hatırlayalım…
YOLSUZLUK ENDEKSİNDE TABAN YAPTIK
2022 yılında Memleketler arası Şeffaflık Örgütü’nün Yolsuzluk Algı Endeksi’nde taban yapmış durumdayız. 180 ülke ortasında 101. sırada yer alıyoruz ve yıl içinde en çok gerileyen ülkeyiz. Türkiye, 2013’ten bu yana 48 basamak gerileyerek son 10 yılın en düşük puanını almış durumda…
Türkiye, 2013 yılında 50 olan puanıyla Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 177 ülke ortasında 53’üncü sıradaydı, 2022’de puanımız 36 ve 181 ülke ortasında 101’inciyiz. 10 yıl öncesine nazaran, 14 puan ve 48 ülke aşağıya indik.
NEDENİ CEZASIZLIK VE AÇIK İHALE YAPILMAMASI
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Türkiye Kurucu Lideri ve Transparency International Global Yönetim Kurulu Üyesi Oya Özarslan, bir röportajda bunun nedenini şöyle açıklıyor:
“Temel problemimiz siyasi, bürokratik dokunulmazlıklar yanında, parti, aile ve yakın etrafta olması münasebetiyle üzerine gidilmediği düşünülen yolsuzluk savları münasebetiyle yaratılan büyük cezasızlık. Bir öteki büyük neden kamu ihale sisteminin bozulması, açık ihale sisteminin gitgide erimesi, büyük kamu kaynaklarının siyasi yakınlığı olan şirketlere aktarılması. Bu hususta yaptığımız çalışmada açık ihale oranının Kamu İhale Kurumunun sayılarına nazaran yüzde 60’ın altına düştüğünü görüyoruz, ki mega projeler üzere büyük kamu kaynağı transferleri bu hesaba dahil değil, yani kamu ihalelerinin yarısı kapalı kapılar gerisinde yapılıyor demektir.”
YOLSUZLUK GLOBALLEŞME SAYESİNDE HER YERDE
Sadece Türkiye değil, dünyada da yolsuzluklar önemli kaynak kaybı yaratıyor. Dünyada yolsuzluktan arınmış tek bir ülke bile yok, diyebiliriz.
Yolsuzluk ve yozlaşma, kapitalist globalleşmenin yarattığı yeni yapıda sistemin bir ögesi haline gelmiş durumda…
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün bilgilerine nazaran, dünyada yolsuzluk sorunu olan ülkelerde 6 milyardan fazla insan yaşıyor.
Yolsuzluk kuşkusuz, daha çok demokrasi, insan hakları, basın özgürlüğü toplumsal devlet puanları düşük, gelişmekte olan fakir ülkelerde ağırlaşıyor. İdareler otoriterleştikçe, yolsuzluk ve yoksulluk da tıpkı paralelde artıyor.
Endekste birinci 20’de gelişmekte olan ülke yok. Birinci 30’da Uruguay, Katar, Şili, Botswana, Polonya ve Tayvan gelişmekte olan ülkeleri temsil ediyorlar.
ÜLKELERİN YÜZDE 68’İNDE YOLSUZLUK SORUNU VAR, İSVEÇ’TE BİLE…
Dünya çapında ülkelerin yüzde 68’inde önemli bir yolsuzluk sorunu var. G20’nin yarısı da bunlar ortasında… Örgüte nazaran, tüm OECD ülkelerinin yarısı yurtdışındaki şirketlerinin rüşvet vermesini tedbire konusundaki memleketler arası yükümlülüklerini ihlal ediyor.
Çok eski değil, Aralık ayında Avrupa’yı sarsan yolsuzluk, rüşvet ve kara para aklama skandalını hatırlayın. Avrupa Parlamentosu’nda kimi milletvekilleri ve çalışanlar, rüşvet karşılığında nüfuzlarını kullanarak Katar üzere kimi ülkeler ismine Parlamento’daki ekonomik ve siyasi karar alma düzeneklerine tesir etmekle suçlanmıştı. 1,5 milyon Euro nakit para ele geçirilmiş ve 4 kişi gözaltına alınmıştı.
Kuzey Avrupa ülkeleri (Danimarka, Finlandiya, İsveç ve Norveç birinci beşteler) yolsuzluk endeksinde olumlu manada öne çıkıyor. Maalesef yolsuzluk her yerde… İsveç’e bakalım… Endekste dördüncü sırada yer alıyor, lakin yüzde 37’si İsveç devletine ilişkin olan İsveç-Finlandiya paydaşlığı TeliaSonera, endekste 153. sırada yer alan Özbekistan’da işlerini teminat altına almak için milyonlarca dolar rüşvet verdiği savlarıyla karşı karşıya.
Anlayacağınız neoliberalizm iş yapabilmek için her türlü yola başvuruyor.
22 YILDA ABD’NİN BAŞLATTIĞI SAVAŞLARDA 4.5 MİLYON KİŞİ ÖLDÜ
Küresel kapitalizmi ayakta tutan kolonlardan biri de savaş sanayisi… Silah üreticileri olmazsa, iktisatların çarkları çalışmaz.
Geçen hafta pazartesi günü Brown Üniversitesi değerli bir rapor yayımladı. Üniversitenin ‘Savaş Maliyetleri Projesi’ tarafından yayımlanan rapora nazaran, 2001’deki 11 Eylül taarruzlarından bu yana ABD tarafından başlatılan savaşlar sonucunda en az 4.5 milyon insan hayatını kaybetti.
Raporda, savaşlarda direkt ölen insanların yanında dolaylı ölümlere, tarımın, sıhhat hizmetlerinin ve ulaşımın aksamasından kaynaklanan hayat kayıplarına yer verildi.
Toplam 4,5 milyon kişi mevti; Afganistan, Irak, Libya, Somali, Suriye ve Pakistan’ın Afganistan’daki savaşın yayılmasından etkilenen bölgelerini içeriyor. Kanserler, intiharlar ve savaşların öbür sonuçları nedeniyle ömür kayıpları da listeye ekleniyor.
G7 DORUĞUNA ÇİN’DEN ORTA ASYA İLE CEVAP
Geçtiğimiz günlerde iki değerli tepe vardı. Birisi Japonya’nın Hiroşima kentindeki G7 (ABD, Britanya, Almanya, Fransa, Japonya, İtalya ve Kanada) Tepesi…
Zirvede Rusya’ya yeni yaptırım kararları alındı; “Savaş alanında Rusya için hayati ehemmiyet taşıyan” teçhizatın ihracı sonlandırılacak, Rusya’ya savaşta yardım etmekle suçlanan kümeler direkt gaye alınacak.
Zirve, NATO’nun Ukrayna’ya her zamankinden daha büyük ölçülerde gelişmiş ve yıkıcı güçte (en sonuncusu muharebe tankları, uzun menzilli seyir füzeleri ve son olarak da F-16 savaş uçakları) silah akıttığı sırada gerçekleşti. G7 başkanları ise, Ukrayna’ya daha fazla mali, insani, askeri ve diplomatik takviye kelamı verdi.
Zirvede, Çin’e de hem siyasi, askeri hem de ekonomik mevzularda ikazlar yapıldı. Fakat, Çin ile ipleri koparmamak için dikkatli bir lisan kullanıldı.
Xİ CİNPİNG, ORTA ASYALI ÖNDERLERİ TOPLADI
Çin ise, G7 Zirvesi’ne karşılık olarak gerçekleştirdiği Çin-Orta Asya Tepesi’nde altı ülkenin işbirliğini geliştirmeye karar verdiklerini açıkladı. Çin’in Xian kentindeki tepede konuşan Çinli başkan Xi Jinping, ekonomik alanda yeni atılımlar yapan Çin-Orta Asya topluluğu inşa etmeyi önerdi.
Uzmanlara nazaran, Pekin; bölgeyi değerli ölçüde denetimi altında tutan fakat Ukrayna savaşıyla bir arada gücü azalan Rusya’nın bölgesel liderliğini ele geçirme planı yapıyor.
Çin’in şimdiye dek yapmadığı ölçüde hegemonik adımlarının ve buna karşılık ABD liderliğindeki Batı’nın giderek saldırganlaşan siyasetlerinin en değerli nedeni Çin’in ve daha geniş olarak BRİCS ülkelerinin (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika) dünya iktisadından her geçen yıl daha fazla hisse alması…
Lütfen, üstteki grafiğe bakın… Memleketler arası Para Fonu’na nazaran, G7 ülkelerinin satın alma gücü paritesine nazaran, Dünya gayrisafi yurtiçi hasılasındaki hissesi, 1992’de yüzde 46 iken, 2022’de yüzde 30’a düştü ve 2028’de yüzde 27 olacak.