Dünyanın en çok taraftarı olan ve ses getiren spor kısımlarının başında futbol geliyor. Milyonlarca izleyicisi ve yüz binlerce futbol kulübüyle global bir pazar halini alan bu spor kolunu takip etmek ise hayatın vazgeçilmez bir modülü halini aldı.
Ama futbol maçını bir sempatizan olarak izlemekle, bir profesyonel üzere takip etmek farklı şeyler. Milyonlarca taraftarın birebir anda soluk aldığı, tıpkı anda heyecanlandığı müsabakaları nasıl izlemek gerekiyor?
İşte site 10 unsurluk bir ipucu…
‘TOPUN NEREYE GİDECEĞİNE KARAR VEREN, TOPA SAHİP OLAN OYUNCU DEĞİLDİR’
Yeşil alanda top koşturan futbolcuların öncelikli amacı yanlışsız durumlara girerek rakibi yenmek. Bunu başarmak için de alanda top koşturan 22 futbolcu, farklı oyun planını devreye sokuyor. Karşılaşma esnasındaki en kıymetli şey ise rakip grubun stratejisini hakikat halde tahlil etmek. Futbolcular ve antrenörler yıllarca bu yeteneklerini geliştirebilmek için çeşitli sistemler üzerinde çalışıyor.
Hollanda’nın 14 numaralı formasıyla özdeşleşen efsanesi Johan Cruyff, “Çoğu durumda topun nereye gideceğine karar veren, topa sahip olan oyuncu değildir. Topsuz oyunculardır. Bir sonraki pası onların koşu aksiyonları belirler” der.
Koşu aksiyonları ve oyunun topsuz bölümünde girilen durumların sayısı sonsuzdur. Bu nedenle yüzeysel bir futbol seyircisinin bu oyunları birinci bakışta fark etmesi epeyce güç olabilir. Öncelikle yapılması gereken, toplu oyuncuya değil geride devam etmekte olan oyuna odaklanmak gerekiyor.
1) TOPA BAKMAYIN!
Toplu oyuncuya odaklanmak demek, alandaki insanların yüzde 90’ının ne yaptığının farkına varamamaya yol açar. Dizilişler, koşular, rotasyonlar pres çıkışları ve markajlar oyunu ve skoru şekillendirecek temel ipuçlarıdır. Futbol denince aklınızda bulunması gereken öncelik bu olmalıdır.
Bununla birlikte topla çok oynayan oyuncunun “özel bir yetenek” olduğu fikri başımıza yer etmiştir. Elbet bir sonraki adımı belirleyecek olan toplu oyuncudur lakin, neyin mümkün olacağına karar veren ve porsiyonun mimarları bütün olasılıkları hazırlayanlardır. Gözlerinizi toptan ayırabilirseniz, oyunu yalnızca sonuçlar açısından değil, olasılıklar açısından da görmeye başlarsınız.
2) GRUBUN YERLEŞİM DİZİLİMİNE DİKKAT EDİN
Tamam; birinci olarak topu takip etmenin ötesine geçtiniz. Artık sırada ekiplerin hamle ve savunmadaki yerleşim biçimlerini incelemeye geldi.
İspanyanın en başarılı teknik adamlarının başında bulunan Pep Guardiola’nın hocası Juanma Lillo bir kezinde öğrencisine şu öğütte bulunmuş:
“Ne kadar plâna sağdık kalmalarını istesen de oyuncuları asla o durumlarda göremezsin; bu alana birinci çıktıklarında bile böyledir.”
Bu nedenle birden fazla grubun tek bir “oyun seti” bulunmuyor. Farklı durumlar için planlanmış çeşitli dizilişleri olan oyuncular, pres, savunma bloğu, biriktirme ve atak setlerinden oluşan bir dizi oyun planını devreye sokar. Lakin futbol, yapısı itibariyle şemalara indirgenemeyecek ve sıkı kurallara bağlı bir spor olmadığı için takibi de bir epey zordur.
Bir ekibin muhakkak bir basamağında nasıl kurulmak istediği anlaşılabilirse, oyuncuların nereye yöneleceğini anlamanız kolaylaştırır.
‘GÖZLERİM HER VAKİT BOŞLUK ALANLARI ARIYORDU’
3) OLUŞTURULAN BOŞLUKLARI FARK EDİN
Oyuncuların hareketlerini ve topa sahip olma yeteneklerini takip temek, işin kolay kısmı olarak görülebilir. Lakin müsabakayı izlerken, muhtemel bir “kontratak” için oyuncuların bıraktığı boş alanları da fark etmek kıymetli. Oyunu bir profesyonel üzere görebilmek için futbolcuların nereye hareket edeceklerini bu sayede evvelce göreceksiniz.
Barcelona kulübünün eski yıldız futbolcularından Xavi, “Benim yaptığım da buydu, boşlukları aramak… Bütün maç boyunca muhtemel boşlukları keşfetmeye uğraşıyordum. Gözlerim her vakit boş alanları arıyordu” demiş ve o periyot antrenörü Guardiola ile yaşadıklarını şu sözlerle aktarmıştı:
“Her maçta istisnasız şu diyalog yaşanıyordu; ‘Burası boş, şurası boş…’ Oyunun içinde olmayan beşerler bunun ne kadar sıkıntı bir şey olduğunu anlamayabilir.”
Bir futbolcunun boşlukları aramasındaki en kıymetli neden, yaratacağı fırsatlardır. Bir sonraki adımda ne yapılacağını düşünmeleri için vakit kazandıran boş alanlar, uygun bir grubun oyun anlayışının aynasıdır.
Oyuncular rakip kadronun yarı alanında boşluklar yaratır ve bunlardan yararlanmak için fırsatlar aramaya çalışır. Bu yıl Inter’in forvet çifti Edin Dzeko ve Romelu Lukaku’nun birbirlerine alan açmak için oynadıkları futbol bunun en hoş örneğidir.
4) PAS OYUNLARININ GERİSİNE BAKIN
Geriye paslar oyun zevkini etkiliyor üzere görünse de oyuncuların temel maksadı boş bir oyuncuyu bulmaktır.
Bu nedenle yapılan pasların ötesinde dikkatinizi rakip yarı alanındaki rotasyonlara verin.
5) DEFANSI GÜÇ DURUMDA BIRAKAN ROTASYONLARI FARK EDİN
Artık yalnızca toplu oyuncuya değil, oyunda yaratılan boşluklara ve bunu yaratacak hareketlere kilitlenmiş durumdasınız. Artık sırada topa sahip olan ekipte iki şeye dikkat etmeniz gerekecek: Koşular ve rotasyonlar.
Pek çok koşunun gayesi pas seçeneği yaratacak boşluğu yaratmaktır. Manchester City’nin Norveçli forveti Erling Haaland’ın son vakitlerde sıkça orta alana yanlışsız koşuların yanı sıra çoklukla takip ettiği stoperlerin gerisine hakikat klasik hamle koşuları da yapıyor.
Geçtiğimiz haftalarda oynanan Şampiyonlar Ligi final müsabakasında karşı karşıya gelen Manchester City ve Inter karşılaşma boyunca, Kevin De Bruyne (City) ve Nicolo Barella (Inter) kanatlardan yaptıkları rotasyonlarla gol talihi yakalamaya uğraştı.
Burada dikkat edilmesi gereken, savunma oyuncusunun kanatlardan yapılan koşularda hamle oyuncusunun peşinden sürüklenmesidir. Savunma oyuncusunun koşu yapan oyuncuyu kovalaması ise yeni de alan açılmasına imkan tanır.
Bir atak oyuncusunun koşmaya başladığını gördüğünüzde, yalnızca nereye gittiğine bakmayın, savunmayı hazırlıksız yakalamak için rotasyonlar yapan ve boşluk yaratan kadro arkadaşını izleyin.
Rotasyonlar aslında yalnızca koşu kombinasyonlarıdır, fakat süratten çok koordineli zamanlamayla yapılabilir.
‘BİR KOŞUYU DEFANS İÇİN ÖBÜR KOŞUYU DA KENDİNİZ İÇİN…’
6) SAVUNMA OYUNCULARI RAKİP GRUBU NASIL MARKAJA ALIYOR?
Elbette atak oyuncuları rotasyon yaparken savunma oyuncularının “eli armut toplamıyor.” Savunma tertibinde açıklar vermek için savunma oyuncularının da planları bulunuyor.
Hücum eden grupta birinci yapmamız gereken grubun dizilişiydi. Artık savunma kadrosunun dizilişine odaklanalım. Dikkat edilmesi gereken birinci şey savunma oyuncusunun rakip kadro oyuncusunu nasıl markaja aldığı.
Bir öbür bakılması gereken ise savunmanın “adam adama” mı yoksa “alan savunması” mı olduğu. Savunma oyuncuları pres yapmak için öne çıktıklarında, rakip oyuncu karşısında aldığı durumun açısına bakmayı ihmâl etmeyin.
Örneğin, City’nin kanat oyuncuları pres koşularını çoklukla rakibin kanat beklerinin açısını kesmek için kavislendirir. Adam adama markajda orta alana riskli bir pas atmaya zorlamak için oyunu içe yanlışsız yönlendirmeye çalışan savunma oyuncuları, topu kaptıktan sonra karşı atağa çıkması için gereken uzun paslara başvurur.
7) GOL YOLLARINI TESPİT EDİN
Futbolun düşük skorlu olmasının nedeni topu ağlara göndermenin güç olması değil, kaleye yaklaştıkça alanın giderek daralmasıdır. Atak oyuncularının ceza alanında şut için oluşturdukları gol yollarına çok dikkat edin.
Forvetler sıklıkla kendilerine en yanlışsız durumu yaratabiliyorlar. Örneğin, City’nin efsanesi Haaland, defans oyuncusunu bir tarafa çekip süratli driplingleriyle gol konumları yaratmada epeyce başarılı bir isim. Newcastle United’ın eski yıldızı Alan Shearer’ın da dediği üzere, “Bir koşuyu defans oyuncusu için yaparsınız, öbür koşuyu ise kendinize konum yaratmak için…”
Ancak gol atmak bir grup oyunun sonucunda başarılabilir. Hamle futbolunda koşularıyla defansı oyalayan kanat oyuncularının rotasyonları savunmanın çökmesi, forvetlerin gol bulmasının önünü açacaktır.
8) FAVORİ FUTBOLCUNUZ TOPSUZ ALANDA NELER YAPIYOR?
Saha içindeki taktikler ve dizilişler oyunun gelişimini kestirmek için kıymetli bilgiler sunabilir fakat bireyleri gözden kaçırmamanız gerekiyor. Fark ettiğiniz üzere futbolcular bir tahta üzerinde yapılan taktiklerle sonlandırılabilecek karakterler değildir. Oyuncuların kişiliği, yeteneği ve eğilimleri oyunun bahtını belirlemede hayli kritiktir.
Yetenekleri ve karakteriyle sizi büyüleyen bir oyuncu belirleyin; topsuz alanda oyuna yaptığı katkıları takip edin. Göz hapsine aldığınız futbolcunun defans çizgisinden orta alana yanlışsız yaptığı koşulardan, oyunu yönlendirip yönlendirmediğine bakın.
Oyunun yazgısını değiştirecek olan bir futbolcunun oyun zekâsı, rotasyon marifeti ve hücum-savunma çizgisine yaptığı katkılar da kesinlikle göz önünde bulundurulmalı.
GUARDİOLA’DAN ALTI SANİYE KURALI
9) TOPU KAYBETTİĞİNİZ ANA GERİ DÖNÜN
Müsabaka esnasında yaşanan top kayıplarını âlâ takip edin. Bu birebir vakitte kadronuzun ne tıp riskler aldığını, oyunu nasıl yanlış yönlendirdiğinin göstergesi olabilir. Bu sayede, yaşanan aksaklığın farkına varır ve antrenörün nasıl bir değişiklik yapması gerektiğini varsayım edebilirsiniz.
Guardiola, Barcelona’nın başında olduğu devirde meşhur altı saniye kuralını uyguladı. Takımından topu kaybettikten sonra beş saniye içinde presle geri kazanmasını isteyen Guardiola, City’de de tıpkı sistemi uyguladı. Şampiyonlar Ligi finalinde topu ayağından kaptıran City, karşı atağı önlemek için yolları kapatma konusunda inanılmaz derecede uygundu.
Takımınız tekrar topu kazandığında da değerli ipuçlarını göz gerisi etmemeniz gerekir. Ekibiniz topu kaptıktan sonra süratli hamleye mı kalkıyor, yoksa oyunu açık bir kanada mı kaydırıyor yahut oyunu yine oluşturmak için geriye pas mı yapıyor? Oyunun temposunu birkaç saniyelik top kaybı üzerinden anlamanız mümkün olabilir.
Oyunun içinde yaşanan top kayıplarını hafızanıza kaydedip “kayıtları geriye sararsanız” kusurların nerelerde başladığını anlayacak, neden-sonuç ilgisini daha rahat kuracaksınız.
10) VARSAYIMLARDA BULUNUN
Futbol birebir vakitte istatistiklere dayalı bir oyun. Bir karşılaşmayı ne kadar güzel takip ederseniz maç sonucunun ne olacağını da aşağı üst kestirim etmiş oluyorsunuz. Pekala lakin bunu daha farkında bir futbol sever olmak için kullanabilirsiniz desem?..
Karşılaşma ile yapacağınız varsayımlar, devre ortası oyuncu değişiklikleri ve taktiksel manada yapılan büyük şeyleri içerebilir. Zevkli olan bu sporu biraz daha enteresan hale getirmenize yol açacak bu sistemle, bir futbol fanı olmanız mümkün…
The Athletic’de yayımlanan “How to watch football” başlıklı yazıdan derlenmiştir.