Gezi davasından 18 yıl mahpus cezasına mahkûm edilen Avukat Can Atalay’ın, bir yıl evvel TİP’ten Hatay Milletvekili seçilmesiyle, cumhuriyet tarihinin en büyük hukuk krizlerinden biri yaşanmaya başladı. Baştan sona birincilere sahne olan Can Atalay evrakındaki krizin sürmeyeceği meçhul. Gözler, yarın harika toplanacak Meclis’e çevrildi. MHP’nin katılmayacağını bildirdiği Genel Kurul’dan çıkması beklenen sonuç, AYM kararına nazaran Atalay’ın vekilliği tekrar kazandırılması. Lakin bu da Atalay’ın tahliyesinin sağlanması için kâfi değil.
14 Mayıs 2023 seçimlerinde Türkiye Personel Partisi’nden (TİP) Hatay Milletvekili seçilen Can Atalay’la ilgili olarak, siyasi kriz de yaşandı. Yargıtay’ın daha evvel gönderdiği yazıya karşın aylarca bekletilen kararın okutulması, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’la başka ayrı görüşen MHP lideri Devlet Bahçeli’nin ziyaretlerinden 20 gün sonraya denk geldi. Kurtulmuş her ne kadar “sürecin suhulet içinde çözülmesini” istediğini söylese de sonuç değişmedi. 30 Ocak 2024 tarihli Genel Kurul’da Yargıtay yazısı okunarak Atalay’ın vekilliği düşürüldü.
10 soruda, eski AYM Başkanı Zühtü Arslan’ın “kuralsızlık girdabı” olarak nitelendirdiği süreçte yaşananlar şöyle:
1 – Can Atalay, Seyahat davasında hangi kabahatten ceza aldı? Ne vakit milletvekili seçildi? Seçildiğinde cezası onanmış mıydı?
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen Seyahat davasının 25 Nisan 2022 tarihindeki duruşmasında, TCK’nın 312. unsuru uyarınca “cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlamasıyla Osman Kavala‘nın ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası ile cezalandırılmasına, “casusluk” suçlamasından ise beraatine ve tahliyesine karar verildi. Mahkeme, Can Atalay, Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater, Tayfun Kahraman, Ali Hakan Altınay, Mine Özerden ve Yiğit Ali Ekmekçi’nin ise “darbeye teşebbüse yardım” suçlamasıyla 18’er yıl mahpus cezası ile cezalandırılmalarına ve tutuklanmalarına karar verdi.
Dosyayı 28 Aralık 2022’de ele alan İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi, sanıkların itirazlarının tümünü reddederek, mahallî mahkemenin verdiği kararın uygun olduğuna karar verdi.
Can Atalay ise 14 Mayıs 2023 tarihindeki mahallî seçimlerde 28. Periyot Türkiye Emekçi Partisi’nden (TİP) Hatay Milletvekili seçildi. Seçildiğinde cezası şimdi onanmamıştı.
GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI – 55 soruda Seyahat davası
2- Atalay’ın vekil seçilmesinin akabinde avukatlar tahliye talebine Yargıtay reddetti. AYM’ye müracaat süreci hangi münasebetlerle, nasıl başladı?
Yargıtay Başsavcılığı’nın 7 Temmuz 2023 tarihinde hazırladığı tebliğnamede, Mücella Yapıcı’nın tahliyesi, öteki tüm sanıkların ise cezalarının onanması talep edilerek, Yargıtay dairesine gönderildi.
Marmara Cezaevi’nde (Silivri) bulunan Can Atalay’ın avukatları ise milletvekili seçilmesinin akabinde 13 Temmuz’da Atalay için tahliye başvurusu yaptı. Yargıtay 3. Ceza Dairesi, oybirliğiyle ret kararı verdi. Karara yapılan itiraz ise 17 Temmuz’da oy çokluğuyla reddedildi.
Atalay’ın avukatları, bu sefer Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararı üzerine “adil yargılanma, seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma ve kişi hürriyeti ve güvenliği” haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle 20 Temmuz’da Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurdu. AYM, 27 Eylül’de yaptığı açıklamada, Atalay’ın müracaatının 5 Ekim’de yapılacak toplantıda değerlendirileceğini duyurdu.
GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI – Gezi davasının tarihe geçecek tebliğnamesi: İbn Haldun, Maslow ve Atatürk üzerinden, cemaat tapeleri ve komplo teorileriyle cürüm ve hatalı üretmek
3- Yargıtay 3. Ceza Dairesi, cezayı onarken AYM kararını bekledi mi, yüksek yargı ortasındaki “Anayasa husus 14” krizi nasıl başladı?
Yargıtay 3. Ceza Dairesi ise AYM’nin açıklamasından sadece bir gün sonra; 28 Eylül’de, Atalay’ın da ortalarında bulunduğu beş sanığın mahkumiyetini onadı.
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 25 Nisan 2022’de verdiği karara ait temyiz incelemesini tamamlayan Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Kavala’ya verilen ağırlaştırılmış müebbet mahpus ile Can Atalay, Tayfun Kahraman, Mine Özerden ve Çiğdem Mater’e verilen 18’er yıl mahpus cezalarını onadı. Mücella Yapan, Hakan Altınay ve Yiğit Ali Ekmekçi hakkında verilen 18’er yıl mahpus cezaları ise bozuldu. Daire, mahkûmiyet kararlarını bozduğu Yapan ile Altınay’ın isimli denetim kararları uygulanarak tahliyesine karar verdi.
Can Atay ve Mücella Yapan, Seyahat davasının 25 Nisan 2022 tarihindeki duruşmasında karar açıklandıktan sonra
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 28 Eylül tarihli kararıyla, AYM kararını beklemeden Atalay hakkındaki cezayı onamış oldu. Karar, tıpkı vakitte AYM’nin” mevcut şartlarda milletvekili dokunulmazlığının sınırlandırılamayacağı” tarafındaki içtihat kararına karşın verilmiş oldu. Daire’nin, Atalay’ın mahkûm olduğu “darbeye teşebbüse yardım” cürmün Anayasa’nın 14. hususuna nazaran “yasama dokunulmazlığı” kapsamı dışında olduğu vurguladığı kararıyla birlikte, AYM ve Yargıtay ortasında “Anayasa’nın 14. maddesi” üzerinden büyüyen görüş ayrılığı da başlamış oldu.
GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI – Yargıtay, Seyahat’te AİHM kararı ile AYM içtihadını dikkate almadı, cemaat dinlemelerini delil saydı, cezaları az bularak onadı!
4- AYM birinci kararını ne vakit verdi, Yargıtay’ı neden “AYM içtihadına alışılmamış davranmakla” itham etti, “yargı organı kural koyucu değildir” diyerek ne demek istedi?
AYM Genel Kurulu ise 25 Ekim’de Atalay’ın “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma” hakkı ile “kişi hürriyeti ve güvenliği” haklarının ihlal edildiğine karar verdi, Atalay’a da 50 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmedildi. 5’e karşı 9 oyla alınan karara üyeler İrfan Fidan, Sayın İnce, Basri Bağcı, Muammer Topal ve Yıldız Seferinoğlu muhalif kaldı. AYM’nin, 27 Ekim tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan gerekçeli kararında ise milletvekili seçilen Atalay’ın “yasama dokunulmazlığına sahip olduğu konusunda kuşku bulunmadığı lakin TBMM’de yemin edemediği ve milletvekilliği misyonunu fiilen yerine getiremediği” belirtildi. Gerekçeli kararda, temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılmasını düzenleyen Anayasa’nın 13. hususunda hak ve özgürlüklerin “yalnızca kanunla sınırlanabileceğinin”, 14. unsurda “Bu kararlara alışılmamış faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyidelerin kanunla düzenleneceğinin”, seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını düzenleyen 67. hususta ise “Bu hakların kullanılması kanunla düzleneceğinin” belirtildiği vurgulandı.
AYM ve Yargıtay ortasında Anayasa’nın 14. unsuru nedeniyle başlayan görüş ayrılığı, gerekçeli kararda da kendini gösterdi. T24’ün haberine göre, Daire’nin, Atalay’ın mahkum olduğu hatanın Anayasa’nın 14. hususuna nazaran “yasama dokunulmazlığı” kapsamı dışında olduğu istikametindeki kararına da atıfta bulunan AYM kararında, “Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa Mahkemesi içtihadına karşıt davranmış, emsal ihlalleri tedbire yükümlülüğünü yerine getirmemiş, tersine müracaatçının anayasal haklarını -Anayasa’nın parlamentoya verdiği bir yetkiyi kullanarak- daraltıcı bir halde yorumlamak suretiyle ihlal etmiştir” tespiti yapıldı.
AYM’nin Can Atalay hakkındaki gerekçeli kararı: “Yargı, yasama dokunulmazlığının kapsamını belirleyemez”
“Kuşkusuz ki yargı organı, kural koyucu bir organ olmadığı için yorum yolu ile yasama dokunulmazlığının ve hasebiyle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının kapsamını belirleyemez” denilen kararda, devrin HDP Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu kararında da “muğlaklığı” üzerinden atıf yapılan Anayasa’nın 14. ve 83. unsurlarındaki durumlar için de şöyle denildi:
“Görüldüğü üzere Anayasa koyucu Anayasa’nın 83. unsurunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasa’nın 14’üncü hususundaki durumlar’ ibaresinin muhakkaklığını sağlama misyonunu kanun koyucuya vermiş, yorum yoluyla 14. unsur kapsamına giren cürümleri belirlemek için yargı organına açık bir yetki vermemiştir. Kuşkusuz ki yargı organı kural koyucu bir organ olmadığı için yorum yolu ile yasama dokunulmazlığının ve münasebetiyle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının kapsamını belirleyemez. Anayasa’nın 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasa’nın 14. hususundaki durumlar’ ibaresinin kapsamına hangi kabahatlerin girdiği konusunda kanun koyucunun düzenlemesi dışında yargı organlarınca yapılan yorumlarla bellilik ve öngörülebilirliği sağlamanın mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”
5- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin, AYM’nin yargılamanın durdurulması ve tahliye kararını karşın belgeyi gönderdiği Yargıtay 3. Ceza Dairesi, hangi kararı verdi? Türkiye yargı tarihine geçen cürüm duyurusunda, Anayasa Mahkemesi’ni neden “yetkiyi aşmakla” suçladı? Yüksek yargıdaki kriz nasıl derinleşti?
AYM, ihlale ait kısa kararını, kararla birebir gün 25 Ekim’de İstanbul 13’üncü Ağır Ceza Mahkemesine gönderdi. Lakin İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tahliye kararı vermeyerek, gerekçeli kararın yayınladığı gün olan 27 Ekim’de Yargıtay 3. Ceza Dairesine yazı gönderdi. Yargıtay 3. Ceza Dairesi ise 1 Kasım’da mahkemeye bir yazı göndererek kendilerine gönderilen yazının bir “müzekkere” olduğunu söyledi. Bunun üzerine mahkeme belgenin Yargıtay’a gönderilmesi kararı aldı. 2 Kasım’da mahkeme evrakıyla ilgili kelepçeli 28 çuval Yargıtay’a yolladı.
- AYM’nin Can Atalay’ı tahliye kararını reddeden mahkemeden tarih skandalı: 25 Ekim tarihli AYM kararı için 13 Ekim tarihli karar paylaşıldı!
- Yerel mahkeme, Anayasa Mahkemesi’nin Can Atalay kararına Yargıtay’ı işaret ederek uymadı!
Yargıtay 3. Ceza Dairesi ise 8 Kasım tarihli kararında, anayasaya nazaran kararlarına uyulması mecburî olan ve anayasayı yorumlamakla yetkilendirilen AYM’yi tanımadı. Atalay için “hak ihlali” kararı vererek tahliyesinin gerektiğine hükmeden AYM kararını tanımayan Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Atalay’ın tahliyesini reddetti.
T24’ün haberine göre, Yargıtay kararında, AYM üyelerinin “denetlenememenin verdiği rahatlıkla” hareket ettikleri, anayasada yeri olmamasına karşın “yasa koyucu ve harika temyiz mahkemesi” üzere davrandıkları tabir edildi. AYM’nin Atalay için “infazı kabil ve mutlaklaşmış Yargıtay kararı dikkate alınmaksızın inceleme yaptığı” vurgulanan kararda, Atalay’ın “hükümlü” statüsünde olduğu belirtildi ve bu nedenle anayasaya nazaran vekilliğinin düşürülmesi gerektiği belirtildi.
Tarihe geçecek bir karara imza atan Yargıtay 3. Ceza Dairesi, hak ihlali kararı veren AYM üyelerinin yetkilerini aştığını belirtti ve kararda imzası bulunan üyeler hakkında da hata duyurusunda bulundu. Daire, Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesi için kararın bir örneğini Meclis Başkanlığı’na gönderdi.
Türkiye tarihinde bir birinci: AYM kararına uymayan Yargıtay, Can Atalay hakkında ‘hak ihlali’ kararı veren AYM üyeleri hakkında cürüm duyurusunda bulundu!
AYM üyelerinin soruşturulması bilmeceye dönüştü: 15 üyeli AYM’de 9 üye incelenecek lakin Genel Konsey en az 10 üyeyle toplanıyor
Yargıtay’dan Anayasa Mahkemesi’ne ağır suçlama: Hukuk sistemini kaosa sürükleyecek vahim kararlar alıyor, anayasa koyucunun iradesini yok sayıyor!
TBMM’de Can Atalay için başlatılan adalet nöbetinden
6- Yargıtay kararı sonrası yapılan ikinci müracaatta AYM hangi karara hükmetti? Yargıtay’ı neden “Türk hukukunda bulunmayan bir karar vermekle” itham etti?
Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararından sonra Atalay’ın avukatları, AYM’ye 1 Aralık’ta ikinci kere müracaat yaptı. Meclis Başkanlığı ise bu mühlet zarfında Yargıtay’ın yazısını sürece almadı.
AYM ise 21 Aralık’ta, Anayasa’nın 148. unsurunda garanti altına alınan “bireysel müracaat hakkı”nın ihlal edildiğine oy birliğiyle karar verdi. Yüksek Mahkeme, Anayasa’nın 67. unsurunda teminat altına alınan “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” ile 19. hususunda teminat altına alınan “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı”nın ihlal edildiğine ise oy çokluğuyla karar verdi. Bu karara İrfan Fidan, Muhterem İnce ve Muammer Topal karşı oy kullandı.
Hak ihlallerinin ortadan kaldırılması, yine yargılanmasına başlanması, infazın durdurulması, tahliyesinin sağlanması ve yine yapılacak yargılamada durma kararı verilmesi için kararın İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderilmesine oybirliğiyle karar veren Yüksek Mahkeme, Can Atalay’a da 100 bin lira tazminat ödenmesine de hükmetti. Atalay’ın avukatları da AYM’nin kısa kararının mahkemeye gönderildiğinin bildirilmesi üzerine 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne başvurdu. AYM kararına nazaran mahkemenin infazı durdurularak tahliye kararı verilmesi talep edildi.
Yargıda kritik yol ayrımı: Can Atalay için nasıl hareket edilecek, bu defa tahliye edilecek mi?
AYM, 21 Aralık’ta verdiği ikinci hak ihlali kararının münasebetini ise 27 Aralık’ta açıkladı. Resmi Gazete’de yayımlanan kararının münasebetinde, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin Anayasa Mahkemesi’nin kararına uyulmayarak “Türk hukukunda bulunmayan bir karar verdiğini” söz edildi. T24’tün haberine göre, AYM’nin ferdi müracaatlarda verdiği hak ihlali kararlarının rastgele bir merci tarafından inceleme ya da denetlemeye tabi tutulamayacağına vurgu yapan AYM, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararını “ayrıksı” olarak söz etti. Mahkemelerin AYM kararını uygulamaktan hiçbir halde kaçınamayacağını vurgulayan AYM, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığının yargısal makamlar tarafından tartışılamayacağının altını çizdi. Anayasa’nın, daha evvel belgeyi Yargıtay’a gönderen İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne bu türlü bir yetki vermediğinin de altını çizen AYM kararında, “Mahkeme, yordam hukukunda kendisine verilmemiş bir yetkiyi kullanarak ihlal kararının gereğini yerine getirmekten kaçınmış ve belgeyi Yargıtay 3. Ceza Dairesine göndermiştir. Daire de ‘Anayasa Mahkemesi kararına uyulmamasına’ biçiminde Türk hukukunda bulunmayan bir karar vermiştir” denildi. “AYM kararını yerine getirmek mahallî mahkemenin görevidir” denilen kısa karar, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderildi.
AYM’nin Can Atalay kararının münasebeti açıklandı: “Yargıtay, Türk hukukunda bulunmayan bir karar verdi”
7- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM’nin Atalay’la ilgili Seyahat yargılamasının durması ve tahliye kararına karşın belgeyi yine Yargıtay’a gönderdi. Yargıtay 3. Ceza Dairesi kararında, neden “ortada uyulacak bir karar yok” dedi?
Ancak İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM’nin kararını bir sefer daha uygulamadı. Yüksek Mahkeme’nin “AYM kararını yerine getirmek mahallî mahkemenin görevidir” demesine karşın 11 saat boyunca müzakere yürüten mahkeme, “yetkili makamı belirlemekle AYM yükümlüdür” denilmesine karşın Atalay belgesini bir kere daha Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne gönderdi.
Yerel mahkemenin belgeyi gönderdiği Yargıtay 3. Ceza Dairesi ise 3 Ocak 2024 tarihinde açıkladığı kararda, “AYM’nin hak ihlali kararının tüzel kıymeti yok” diyerek, karara bir defa daha uymadı.
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, “Anayasa’nın 153/6. hususu kapsamında uygulanabilecek bir kararın var olmadığını” belirtirken, AYM’nin kararının “jüristokratik” bir davranış olduğunu tabir etti. Daire, bu ikinci kararında AYM’nin “uyulması zorunlu” dediği kararını “hukuki pahadan yoksun” buldu ve “ortada uyulacak bir karar bulunmadığını” belirtti. Tahliye talebini bir sefer daha reddeden Daire, Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesi için TBMM’ye yine yazı gönderdi.
- GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI – Yargıtay 3. Ceza Dairesi Can Atalay kararına tekrar uymadı, AYM’yi yerden yere vurdu: “AYM, Cumhurbaşkanı’nın meşruiyetini bile tartışmaya açabilir”
8) Atalay’ın vekilliği ne vakit ve nasıl düşürüldü? Hangi karar TBMM’de okutuldu? TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ’a neden anayasa kitapçığı fırlatıldı? Can Atalay’ın vekilliğin düşürülmesine yanıtı ne oldu?
Atalay’ın avukatları da Yargıtay kararının çabucak akabinde 4 Ocak’ta üçüncü sefer AYM’ye başvurdu. Müracaat, AYM’nin ihlal kararını uygulamayarak Atalay’ı tahliye etmeyen 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin belgeyi Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne göndermesine ait yapıldı. Müracaatta, “Anayasa Mahkemesinin kararları nihaidir. Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede çabucak yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetim makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar” denilen Anayasa’nın 153. unsurunun ihlal edildiği belirtildi.
Ancak Meclis, bu defa AYM üçüncü başvuruyu sürece almadan harekete geçti. Yargıtay’ın 8 Kasım 2023 tarihli kararına ait yazıyı aylarca sürece almayan Meclis Başkanlığı, TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un resmi ziyaretler için Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) olduğu gün, kararı Genel Kurul’a taşıdı. İki sefer hak ihlali verilen AYM kararına karşın Meclis’te bir unsur imza atıldı ve Atalay’ın milletvekilliği 30 Ocak 2024 tarihinde düşürüldü. Genel Kurul’daki milletvekilleri, Kurtulmuş’un yokluğunda kararı okuyan TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ’a “Anayasa’yı çiğniyorsunuz” diye reaksiyon gösterdi ve Bozdağ’ın yüzüne anayasa kitapçığı fırlattı.
Kararı okuyan TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ ve “Anayasa’yı çiğniyorsunuz” diyerek
anayasa kitapçığı fırlatan milletvekilleri
AYM’nin iki kere verdiği hak ihlali kararına karşın vekilliği düşürülen Can Atalay ise “Seçilmiş Hatay Milletvekili” sıfatıyla yayınladığı birinci açıklamada şöyle dedi: “Anayasa’nın açık; hiçbir kuşkuya yer bırakmayan kararlarına rağmen seçilmiş Hatay milletvekilinin milletvekilliğini ‘düşürdüler.’ Milletvekillerinin haklarını korumaktan birinci dereceden sorumlu olan TBMM Başkanı yurt dışına gitmiş… Öbür biçimde takdim etseler de diğer yere baksalar da diğer yere gitse de, imzaları olmasa da tarihe Anayasa’nın askıya alınmasına ortak olanlar olarak geçecekler.”
- GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI- TBMM’de Can Atalay muamması: Yöntem yanlışı mı yapıldı, vekilliği aslında sürüyor mu, AYM ihlal kararı verirse ne olacak?
- GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI – AYM kararına uymayan Yargıtay’ın dediği oldu: Anayasaya uyulmadı, TİP milletvekili Can Atalay’ın vekilliği düşürüldü, AYM kılını bile kıpırdatamadı
9) Vekilliğin düşürülmesinin ve Yargıtay yazısının okunmasının iptaliyle ilgili müracaata ait AYM nasıl bir karar verdi, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ni ve TBMM’yi neden eleştirdi?
CHP ve Atalay’ın avukatları, 30 Ocak 2024 tarihli Genel Kurul’da Can Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesinin akabinde şubat ayında Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Yüksek Mahkeme, TBMM Genel Kurulu’nda kararın okunarak Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesi sürecinin iptali ile Yargıtay yazısının TBMM’de okunması sürecinin iptali müracaatlarını birleştirerek karara bağladı.
AYM, 1 Ağustos gece başkası Resmi Gazete’de yayımlanan gerekçeli kararında Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesinin “yok hükmünde” olduğunu tespit etti. Yüksek Mahkeme, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin Atalay’la ilgili kararının türel kıymetten mahrum olduğuna ve bu kararın TBMM Genel Kurulu’nda okunmasıyla Atalay’ın vekilliğinin düşmüş sayılamayacağına karar verdi.
Karar, eski AYM Başkanı Zühtü Arslan ve eski üye Muhammed Emin Kuz’un da yer aldığı 4’e karşı 10 üyenin oyuyla oyçokluğuyla alındı. Karar, Zühtü Arslan ile Emin Kuz’un emekliliğinden evvel, 22 Şubat 2024’te verildi.
Milletvekilliğinin düşürülmesinin “yok hükmünde” olduğunu tespit eden Yüksek Mahkeme, hem Yargıtay’a hem de TBMM’ye sert tenkitlerde bulunarak şu değerlendirmeyi yaptı:
“Öncelikle belirtmek gerekir ki TBMM Genel Kurulu’nun 30 Ocak’taki birleşiminde okunan İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararı bir mahkûmiyet kararı değil, Anayasa Mahkemesi’nin kişisel müracaat kararının daire tarafından kıymetlendirilmesi için belgenin anılan daireye gönderilmesine ait karardır…. Başka yandan Anayasa Mahkemesi’nin 25 Ekim 2023’te verdiği hak ihlalı kararı sonrasında Atalay ile ilgili katılaşan bir kararın varlığından kelam etmek mümkün değildir. Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararından sonra kararın hüküm fıkrasında belirtildiği biçimiyle ihlale yol açan kararın ortadan kaldırılması anayasal bir zorunluluktur. Anayasa Mahkemesince anayasayı ihlal ettiği tespit edilen bir yargısal kararı mahkemeler dahil hiçbir kamu otoritesi temel alamaz ve anayasaya karşıtlığı sabit olan karar hukuken geçerlilik tanınamaz. Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararları yol gösterici yahut tavsiye niteliğinde olmayıp bağlayıcı ve gereğinin yapılması konusunda otoritelere takdir hakkı bırakmayan kararlardır. Bu kapsamda derece mahkemelerinin takdir yetkisi bulunmamaktadır. Yalnızca mahkemeler değil öbür kamu otoriteleri de ihlal kararının gereğini yerine getirmek, ihlali gidermek ve ihlalin sürmesini önlemekle yükümlüdür. Bu bakımdan yasama organının da ihlal giderim sürecinin bir modülü olduğu kuşkusuz olup karar yasama organını da bağlayıcı niteliktedir.
Derece mahkemelerinin Anayasa Mahkemesi kararını uygulamamış olmaları bu anayasal gereklilik ve gerçeği değiştirmemektedir. Anayasa Mahkemesinin ihlal kararı karşısında Yargıtay’ın Anayasa Mahkemesi kararına uyulmaması tarafında verdiği karara hukuksal bedel atfedilmesi mümkün olmadığı üzere Yargıtayın bu kararından hareketle mutlaklaşmış bir mahkumiyet kararının varlığını sürdürdüğünün kabulü de mümkün değildir.
TBMM Genel Kurulu’nda okunan metinde yer alan Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin, Anayasa Mahkemesi’nin kararına uyulmasına yer olmadığına ait Türk hukukunda verilmesi mümkün olmayan, anayasanın büsbütün dışında kalan ve türel desteği bulunmayan bir karardır. Dolasıyla daire yazısının TBMM Genel Kurulu’nda okunmasıyla Atalay’ın vekilliğinin düşmesi süreci tesis edilmiş ve böylelikle fiili durum oluşturulmuştur.
Bu fiili durumun yasama süreci olarak kıymetlendirilmesine imkan bulunmamaktadır. Sonuç olarak, Anayasa Mahkemesi’nce bu hususta karar verilmesi mümkün değildir. Bu nedenle Atalay’ın vekilliğinin düşmesinin yok kararında olduğunun tespiti ve sürecin iptali talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerekir.”
Can Atalay, iki yıldır cezaevinde
GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI – Anayasa Mahkemesi, Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesi sürecinin Anayasa’ya alışılmamış olduğuna hükmetti, artık olacak?
10) İstanbul 13. Ceza Dairesi’nin tahliye müracaatına ait kararı ne oldu? Bundan sonra ne olacak?
Can Atalay’ın avukatları, AYM vekilliğinin düşürülmesinin yok kararında olduğunu tespit ederek, “karar verilmesine yer olmadığına” hükmettiği 1 Ağustos’ta yayımlanan gerekçeli kararının akabinde 2 Ağustos’ta İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne derhal tahliye talebiyle başvurdu. Fakat mahkeme 5 Ağustos tarihli kararında sorumluluğun TBMM’de olduğuna karar vererek, mahkemenin “karar vermesine yer olmadığına” hükmetti. Mahkeme, avukatların bu karara yaptığı itirazı da reddetti.
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararında şu sözler yer aldı: “Anayasa Mahkemesi’nin 22/2/2024 tarihli kararın konusunun ise, TBMM Genel Heyeti’nin 30/1/2024 tarihli 54. Birleşiminde Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin 3/1/2024 tarihli ve E.2023/12611 sayılı yazısının Başkanlıkça okunmak suretiyle Genel Kurul’a bildirilmesi sürecine ait olduğu, tüm bu konular birlikte değerlendirildiğinde, hükümlü müdafiilerinin misal taleplerinin daha evvel kıymetlendirilerek karara bağlanmış olması ile talep dilekçesine bahis Anayasa Mahkemesi kararının ise TBMM Genel Kurulu sürecine yönelik olduğu anlaşılmakla…”
TBMM’nin kararından sonra avukatların AYM kararı uyarınca tekrar “yargılamanın durdurulması ve tahliye” başvurusu yapması bekleniyor. Bu durumda mahallî mahkeme AYM kararına uyacak mı, topu yine Yargıtay’a mı atacak, belgisiz. Bu durumda kriz yeniden derinleşecek.